Dlaczego przy niedoczynności tarczycy lub chorobie Hashimoto często pojawia się niski poziom żelaza i ferrytyny?

Dlaczego przy niedoczynności tarczycy lub chorobie Hashimoto często pojawia się niski poziom żelaza i ferrytyny?

Jeśli cierpisz na niedoczynność tarczycy albo masz rozpoznaną chorobę Hashimoto, i dodatkowo zauważasz objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, wypadanie włosów, uczucie zimna, słabszą koncentrację – warto zastanowić się nad jednym mniej oczywistym elementem: stanem zapasów żelaza w organizmie (czyli m.in. poziomem ferrytyny).

Co się dzieje w organizmie?

Zależność tarczycy od żelaza
Tarczyca potrzebuje żelaza, by działać prawidłowo. Kluczowy enzym, zwany „tyreoperoksydazą” (TPO), który odpowiada za przekształcanie jodu i produkcję hormonów tarczycy, zawiera w swojej strukturze żelazo. Gdy żelaza jest za mało – jego aktywność spada, a w konsekwencji może być mniej hormonów tarczycy w obiegu.

Zakłócenie produkcji hormonów oraz ich aktywności
Przy niedoborze żelaza obserwowano spadek poziomów hormonów tarczycy (T4, T3) i zaburzenia w ich przekształcaniu – co oznacza, że nawet gdy tarczyca jest zaopatrywana w hormon, jego działanie może być osłabione.

Problemy z wchłanianiem i zwiększone straty żelaza
Osoby z Hashimoto często mają współistniejące problemy, które mogą utrudniać wchłanianie żelaza – np. zmniejszona kwasowość żołądka (hipochlorhydria), choroby autoimmunologiczne przewodu pokarmowego, obfite miesiączki u kobiet. Z kolei niedoczynność tarczycy zwalnia metabolizm, może spowalniać przewód pokarmowy i w ten sposób ograniczać absorbcję składników odżywczych, w tym żelaza.

Wspólne objawy – łatwo je pominąć
Objawy niedoboru żelaza i objawy niedoczynności tarczycy bardzo się pokrywają (zmęczenie, senność, uczucie chłodu, bladość skóry, wypadanie włosów). W związku z tym może dojść do sytuacji, że leczenie tarczycy daje efekt ograniczony – bo „drugą stroną równania” jest żelazo, a ono nie zostało jeszcze uwzględnione.

Co mówią badania?

W wieloośrodkowym badaniu przekrojowym autorstwa Sylus i wsp., obejmującym grupy pacjentów z subkliniczną i jawną niedoczynnością tarczycy, wykazano istotnie niższe stężenia ferrytyny, żelaza surowiczego oraz wskaźnika wysycenia transferyny (TSAT) w porównaniu z grupą kontrolną. W tych samych grupach TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza) była znacząco podwyższona. Ponadto obserwowano istotne ujemne korelacje pomiędzy poziomem TSH a wartościami ferrytyny, żelaza i TSAT, oraz dodatnią korelację TSH z TIBC. Analogicznie FT4 wykazywała pozytywną korelację z ferrytyną, żelazem i TSAT.

W analizie przeglądowej dotyczącej populacji kobiet w wieku rozrodczym oraz kobiet w ciąży stwierdzono, że niedobór żelaza (zdefiniowany np. jako stężenie ferrytyny < 15 µg/L) jest związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia autoprzeciwciał tarczycowych (TPO-Ab i/lub Tg-Ab) oraz z wyższym stężeniem TSH i niższym poziomem FT4. Wnioski wskazują na możliwy związek pomiędzy niedoborem żelaza a patofizjologią zaburzeń czynności tarczycy — chociaż autorzy podkreślają, że dowody są nadal niejednoznaczne.

Dlaczego warto zwrócić na to uwagę?

Jeśli tarczyca nie funkcjonuje w pełni prawidłowo, a Ty masz niski poziom żelaza/ferrytyny — możesz tkwić w stanie, w którym mimo leczenia tarczycy i „poprawnych” wyników hormonów nadal czujesz się zmęczony, masz słabszy metabolizm, trudniej zrzucasz masę ciała, włosy wypadają. Uzupełnienie zapasów żelaza często wspiera poprawę objawów oraz wspiera tarczycę — dlatego ta współzależność nie jest marginalna.

Co należy zrobić – konkretne kroki

Diagnostyka

  • Poproś lekarza lub endokrynologa o rozszerzone badania: ferrytyna, żelazo surowicze, TSAT, TIBC, oprócz standardowych badań tarczycy (TSH, FT4, FT3, przeciwciała TPO/Tg).
  • Zwróć uwagę na czynniki, które mogą utrudniać wchłanianie żelaza: przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, stosowanie leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego, obfite krwawienia menstruacyjne, dieta z małą ilością żelaza.
  • Skonsultuj z lekarzem, czy Twój stan tarczycy jest w pełni wyrównany — bo niedoczynność tarczycy sama w sobie może utrudniać magazynowanie i wykorzystanie żelaza.

Dieta i styl życia wspierające żelazo + tarczycę

  • Włącz do diety dobre źródła żelaza hemowego (najlepiej przyswajalnego): czerwone mięso, wątróbka, ryby i owoce morza – jeśli Twój stan zdrowia i dieta to dopuszczają.
  • Dodawaj żelazo nie-hemowe: warzywa liściaste (np. szpinak, botwina), nasiona, rośliny strączkowe – ale w połączeniu z witaminą C (np. papryka, pomidor, cytrusy) by poprawić wchłanianie.
  • Unikaj przy posiłkach bogatych w żelazo spożywania dużej ilości kawy/herbaty lub dużych porcji wapnia – mogą hamować wchłanianie żelaza.
  • Zadbaj o zdrowie przewodu pokarmowego: odpowiednia kwasowość żołądka, brak przewlekłych stanów zapalnych jelit, odpowiedni mikrobiom – to wszystko wspiera właściwe wchłanianie składników.
  • Styl życia: odpowiednia ilość snu, umiarkowana aktywność fizyczna, unikanie przewlekłego stresu – bo to wszystko wpływa pozytywnie na tarczycę i metabolizm ogólny.

Współpraca medyczna i monitorowanie

  • Jeżeli poziom ferrytyny jest znacznie poniżej normy lub objawy są nasilone – suplementacja żelaza może być konieczna, ale tylko po konsultacji z lekarzem (bo złe dawkowanie lub przyjmowanie bez kontroli może być ryzykowne).
  • Regularne pomiary co kilka miesięcy (np. co 3-4 miesiące) pozwalają ocenić, czy zmiany w diecie i stylu życia przynoszą efekt.
  • Współdziałanie: endokrynolog (funkcja tarczycy), dietetyk (dieta, wchłanianie, styl życia), czasem hematolog (jeśli są poważne zaburzenia żelaza) – to najlepsza strategia.

Jeśli masz niedoczynność tarczycy lub Hashimoto i zauważasz, że mimo leczenia wciąż coś nie gra – być może jednym z brakujących elementów jest właśnie stan żelaza i jego zapasów (ferrytyna). Warto to zbadać, zrozumieć i podjąć działania ukierunkowane nie tylko na tarczycę, ale także na żelazo – ponieważ te dwa układy są ze sobą ściśle powiązane. Zmiana w diecie, stylu życia i współpraca z dietetykiem klinicznym może przynieść realną poprawę Twojego samopoczucia, energii i jakości życia.

Umów się na konsultację.

Literatura

Garofalo, V., Condorelli, R. A., Cannarella, R., Aversa, A., Calogero, A. E., & La Vignera, S. (2023). Relationship between iron deficiency and thyroid function: A systematic review and meta-analysis. Nutrients, 15(22), 4790.

Gierach, M., Pelka, Ł., Rogalska, D., & Zembrzuska, A. (2024). Iron and ferritin deficiency in women with hypothyroidism and its relationship to hematologic indices. Endokrynologia Polska, 75(4), 350-357.

Luo, J., Wang, X., Yuan, L., & Guo, L. (2021). Iron deficiency, a risk factor of thyroid disorders in reproductive-age and pregnant women: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Endocrinology, 12, 629831.

Szklarz, M., & Bień-Stołczyk, E. (2022). Iron: Not just a passive bystander in autoimmune thyroid disease (AITD). Nutrients, 14(21), 4682.

Sylus, A. M., Priyatharshini, M., Muraliswaran, P., & Lavanya, M. (2024). Correlation of iron deficiency status with thyroid profile among subclinical and overt hypothyroidism patients attending a tertiary care hospital in Puducherry, India: A cross-sectional study. Acta Medica International, 11(3), 197-202.